4. Trzy kluczowe style architektury Tajlandii: Sukhothai, Ayutthaya i Rattanakosin

Już przy pierwszym spojrzeniu na tajskie świątynie widać niezwykły przepych, który wyraźnie odróżnia je od sakralnych budowli w innych częściach Azji. To nie jest styl, który zwykle mnie zachwyca – a jednak muszę przyznać, że nawet na mnie zrobił ogromne wrażenie. Takiego bogactwa detali, złoconych ornamentów i misternie zdobionej ceramiki nie widzieliśmy jeszcze nigdzie indziej.

Każdy region Azji ma coś wyjątkowego do zaoferowania, ale to właśnie Tajlandia – z jej charakterystycznym połączeniem przepychu architektonicznego i zdobniczego – zainspirowała mnie do zgłębienia tajemnic tej wyjątkowej sztuki.

Tak zaczęła się moja mała podróż przez trzy kluczowe epoki w historii Tajlandii, z których każda przyniosła nowe idee i pozostawiła po sobie świątynie jedyne w swoim rodzaju.

W tym artykule zapraszam Cię na krótką wędrówkę przez trzy przełomowe okresy: złoty wiek Sukhothai, złożoną i monumentalną erę Ayutthaya oraz pełen przepychu i innowacji okres Rattanakosin. To właśnie one ukształtowały estetykę i duchowy wymiar tajskiej architektury sakralnej.

Sukhothai: Złoty wiek tajskiej kultury i rozkwit lokalnej architektury buddyjskiej

Sukhothai, to pierwsze niezależne królestwo Tajlandii, które nie tylko ukształtowało tożsamość narodową i kulturalną kraju, ale również dało początek rozwojowi pisma tajskiego, otwierając nowy rozdział w historii literatury i edukacji. Sztuka tego okresu, laczaca elementy stylu Khmerow, znana z nieporównywalnej elegancji, prostoty i wyrafinowania, zachwyca do dziś. Charakterystycznym elementem były chedi w stylu lotosowym – smukłe, zaokrąglone relikwiarze przypominające rozwijający się kwiat lotosu, symbol duchowej czystości. Posągi Buddy z Sukhothai, stylizowane na idealne proporcje, z ich łagodnymi uśmiechami i w pozach medytacyjnych, są uosobieniem duchowej doskonałości i wewnętrznego spokoju. W XV w. Sukhothai stopniowo traciło na znaczeniu i wpływach, wchodząc pod wpływ rosnącego w siłę królestwa Ayutthaya.

Close

Ayutthaya: Bogactwo i monumentalność

Królestwo Ayutthaya (1351–1767) przyniosło znaczący rozwój sztuki, architektury i kultury. Charakterystyczny styl architektoniczny tej epoki wyłonił się z unikalnego połączenia wpływów lokalnych, hinduistycznych, buddystycznych oraz europejskich, co odzwierciedlało bogactwo kulturowe i religijne królestwa. W tym okresie pojawiły się majestatyczne prangi – wysokie wieże symbolizujące górę Meru, święte centrum wszechświata, a także monumentalne chedi o masywnych podstawach i bogatych zdobieniach.

Okres Ayutthaya wyróżniały bogate zdobienia: rzeźbienia w kamieniu i drewnie, terakota oraz złocenia, przedstawiające zarówno sceny z życia Buddy, jak i motywy roślinne czy mitologiczne postacie. Wpływy handlowe i dyplomatyczne, szczególnie z Europą i Chinami, wprowadziły nowe elementy architektoniczne, takie jak kolumny czy łuki, które harmonijnie wkomponowano w lokalną estetykę. W tym okresie zaczęły pojawiać się coraz bardziej złożone dachy, które stały się jednym z wyróżników tajskiej architektury sakralnej.

Kompleksy świątynne składały się z wielu budynków, takich jak Ubosot (główna hala modlitw), Wihan (hala zgromadzeń) oraz chedi o masywnych podstawach i bogatych zdobieniach.Dziedzictwo ery Ayutthaya, widoczne dziś w ruinach dawnej stolicy i rozsianych po całej Tajlandii zabytkach, pozostaje żywym świadectwem rozwiniętej kultury i sztuki tego okresu, stanowiąc bezcenny skarb narodowy.

Era Rattanakosin: Apogeum przepychu w tajskiej architekturze i sztuce

Założenie Bangkoku jako nowej stolicy przez króla Ramę I zainaugurowało erę Rattanakosin, która kontynuowała tradycje Ayutthaya, wprowadzając jednocześnie własne innowacje. Ten czas charakteryzuje się szczególnym naciskiem na rozwój wyraźnie tajskiego stylu artystycznego, który, czerpiąc z bogactwa różnorodnych wpływów, zyskał na wyrazistości i rozpoznawalności. Styl Rattanakosin wyróżnia się większym przepychem, złożonymi zdobieniami, złoceniami, użyciem barwnej ceramiki i szkliwa oraz innymi elementami dekoracyjnymi, odzwierciedlającymi bogactwo kulturowe i materialne ówczesnej Tajlandii. Styl ten kontynuuje tradycję budowy chedi (stup), które stają się bardziej smukłe, oraz prangów (wysokich wież), jednocześnie rozwijając je poprzez dodanie nowych elementów i technik zdobniczych Styl ten przyniosł takze pełne ugruntowanie i rozkwit dachow tworzące iluzję wielowarstwowości. Z ich charakterystycznymi, elegancko wygiętymi końcówkami. stały się jeszcze bardziej wyrafinowane, dodając budowlom majestatyczności i wizualnej głębi.

Każda era przyczyniła się do ewolucji tajskiej architektury sakralnej, tworząc niepowtarzalny krajobraz architektoniczny Tajlandii.

Jednak to nie tylko bogactwo zdobień i przepych tych świątyń zrobiły na mnie wrażenie, ale przede wszystkim elementy architektoniczne, które były dla mnie zupełnie nowe i inne od wszystkiego, co widziałam dotąd.

Najważniejsze z nich to chedi i prangi – struktury, które swoją formą, symboliką i detalami zafascynowały mnie nawet bardziej niż same zdobienia. Ich obecność nadaje tajskim świątyniom niepowtarzalny charakter, sprawiając, że każda z nich opowiada swoją historię w sposób wizualny i duchowy. Elementy te nie tylko definiują buddyjskie świątynie w Tajlandii, ale także stanowią klucz do zrozumienia duchowego i artystycznego piękna całej Azji Południowo-Wschodniej.

Jeśli masz ochotę na krótką podróż przez fascynujące elementy architektoniczne tajskich świątyń lub planujesz wizytę w świątyniach Azji Południowo-Wschodniej, zapraszam do następnego artykułu. Poznasz tajemnice chedi, prangów, a także Ubosot i Wihan, które definiują buddyjską architekturę w tej części świata.