47. Wizualny język Japonii: Urocza strona japońskiej komunikacji
O sposobie komunikowania się z Japończykami pisałam już w poprzednich artykułach, ale istnieje jeszcze inny rodzaj komunikacji, o którym warto wspomnieć – komunikacja wizualna. Jest ona integralną częścią japońskiej kultury, a wiele informacji, które w Europie można przekazać za pomocą prostej tabliczki, w Japonii przybiera formę prawdziwej sztuki.
Estetyka kawaii w komunikacji
Zwykłe komunikaty są przedstawiane w sposób kreatywny, zabawny i często wywołujący uśmiech – a to między innymi dzięki estetyce kawaii, która koncentruje się na uroczym, prostym i przyjaznym wyglądzie postaci. Kawaii dosłownie oznacza „uroczy” lub „słodki” i odnosi się do wszystkiego, co wywołuje pozytywne, ciepłe emocje, często związane z dziecinnością, niewinnością i prostotą. Dobrym przykładem jest tutaj Hello Kitty, której minimalistyczny wygląd i brak wyrazistej mimiki sprawiają, że postać staje się neutralna, a jednocześnie przyjazna i rozpoznawalna.
Podobne postacie widnieją na różnych komunikatach – zamiast tradycyjnej tabliczki „zakaz rzucania śmieci” czy „nie rzucać papierosów na ziemię,” w Japonii można spotkać wesołe obrazki przekazujące te same informacje w bardziej przystępny i oryginalny sposób. Często są to kolorowe postacie zwierząt, które nie tylko przypominają o zasadach, ale także wprowadzają pozytywne emocje. Przykład, który zapadł mi w pamięć, to informacja o niekarmieniu gołębi. Zamiast standardowego znaku natknęłam się na zabawny rysunek, który lekko i z humorem zwracał uwagę na ten problem.
Nawet przy robotach drogowych zauważyłam podobne podejście. Mimo że prace prowadzono późnym wieczorem poza godzinami szczytu, miejsce było nie tylko oznaczone barierkami, ale również ozdobione balonikami ze zwierzętami. W innych krajach takie prace byłyby traktowane bardziej formalnie, ale w Japonii każda okazja do wprowadzenia przyjaznej atmosfery wydaje się ważna.
Kawaii i inne elementy popkultury
Jednak nie tylko kawaii wpływa na sposób, w jaki Japończycy komunikują się na co dzień. Na ulicach widać również silny wpływ innych elementów popkultury, takie jak postacie inspirowane anime czy mangą. Zwierzęta i postacie stylizowane w tym duchu są wszechobecne – można je znaleźć na autobusach, tramwajach, w sklepach, a nawet na śmieciarkach. Te elementy popkultury mają różne korzenie, anime i manga często czerpią z folkloru, duchowych wierzeń oraz mitologii, podczas gdy kawaii wywodzi się z kultury młodzieżowej i bardziej skupia się na prostocie i urokliwości. Mimo to te wszystkie elementy przenikają się ze sobą, tworząc wyjątkową, jedyną w swoim rodzaju sztukę wizualną, która jest nieodłączną częścią japońskiej kultury ulicznej.
Sampuru – sztuka przedstawiania jedzenia
Zostawiając na chwilę na boku formy takie jak kawaii czy anime, warto zwrócić uwagę na inną ważną sferę japońskiej sztuki wizualnej – tradycję przedstawiania jedzenia. Sampuru, czyli realistyczne repliki potraw, stały się niemal formą sztuki, którą można spotkać w wielu restauracjach. Początki tej tradycji sięgają lat 20-tych XX wieku. Okupacja amerykańska po II wojnie światowej wpłynęła na rozwój sampuru, ponieważ cudzoziemcy często nie rozumieli japońskiego menu.
Jednak nie było to głównym powodem powstania tej tradycji. Japończycy od zawsze mieli głęboko zakorzenioną kulturę wizualnej komunikacji, w której dąży się do przedstawiania informacji w sposób estetyczny, dokładny i przystępny. Sampuru, podobnie jak inne formy wizualnej komunikacji w Japonii, jest przedłużeniem tego podejścia, stawiającego na precyzję i piękno, nawet w codziennych aspektach życia, takich jak jedzenie.
Makiety fotograficzne jako część sztuki wizualnej
Oprócz wspomnianej komunikacji wizualnej, warto wspomnieć o innym, zabawnym elemencie japońskiej sztuki wizualnej – makietach, w których można włożyć swoją twarz i zrobić zdjęcie. Japończycy kochają te fotostandy, które można spotkać praktycznie na każdym dworcu, przy zamkach czy innych atrakcjach turystycznych. Makiety te często przedstawiają lokalne symbole lub wydarzenia, jak np. festiwale. Zrobiliśmy sobie tyle zdjęć przy takich makietach, że moglibyśmy stworzyć z nich sporych rozmiarów kolaż! Większość naszych ujęć pochodzi właśnie z dworców kolejowych. To również sposób na przedstawienie danego miejsca w unikalnej, zabawnej formie wizualnej, którą tak chętnie wykorzystują Japończycy.
Wizualna komunikacja jako sztuka codzienności
Japonia pokazuje, że nawet najprostsze informacje mogą być przekazywane w sposób atrakcyjny, angażujący i pozytywnie wpływający na odbiorcę. To kraj, który potrafi przekształcić codzienne komunikaty w sztukę wizualną, wywołującą uśmiech zarówno u mieszkańców, jak i turystów.
