47. Wizualny język Japonii: Urocza strona japońskiej komunikacji
O sposobie komunikowania się z Japończykami pisałam już w poprzednich artykułach, ale istnieje jeszcze inny rodzaj komunikacji, o którym warto wspomnieć – komunikacja wizualna. Jest ona integralną częścią japońskiej kultury, a wiele informacji, które w Europie można przekazać za pomocą prostej tabliczki, w Japonii przybiera formę prawdziwej sztuki.
Estetyka kawaii w komunikacji
Zwykłe komunikaty są przedstawiane w sposób kreatywny, zabawny i często wywołujący uśmiech – a to wszystko dzięki estetyce kawaii, która koncentruje się na uroczym, prostym i przyjaznym wyglądzie postaci. Kawaii dosłownie oznacza „uroczy” lub „słodki” i odnosi się do wszystkiego, co wywołuje pozytywne, ciepłe emocje, często związane z dziecinnością, niewinnością i prostotą. Kawaii, jako ważny element japońskiej popkultury, wpływa na sposób, w jaki Japończycy komunikują się na co dzień.
Zamiast tradycyjnej tabliczki „zakaz rzucania śmieci” czy „nie rzucać papierosów na ziemię”, w Japonii można spotkać wesołe obrazki przekazujące te same informacje w bardziej przystępny i oryginalny sposób. Często są to kolorowe postacie zwierząt, które nie tylko przypominają o zasadach, ale także wprowadzają pozytywne emocje. Przykład, który zapadł mi w pamięć, to informacja o niekarmieniu gołębi. Zamiast standardowego znaku natknęłam się na zabawny rysunek, który lekko i z humorem zwracał uwagę na ten problem.
Nawet przy robotach drogowych zauważyłam podobne podejście. Mimo że prace prowadzono późnym wieczorem poza godzinami szczytu, miejsce było nie tylko oznaczone barierkami, ale również ozdobione balonikami ze zwierzętami. W innych krajach takie prace byłyby traktowane bardziej formalnie, ale w Japonii każda okazja do wprowadzenia przyjaznej atmosfery wydaje się ważna.
Kawaii i inne elementy popkultury
Jednak nie tylko kawaii dominuje na ulicach. Widać tam również silny wpływ innych elementów popkultury, takich jak anime i manga. Zwierzęta i postacie stylizowane w tym duchu są wszechobecne – można je znaleźć na autobusach, tramwajach, w sklepach, a nawet na śmieciarkach. Choć te elementy popkultury mają różne korzenie, anime i manga często czerpią z folkloru, duchowych wierzeń oraz mitologii, podczas gdy kawaii wywodzi się z kultury młodzieżowej i bardziej skupia się na prostocie i urokliwości. Mimo to te wszystkie elementy przenikają się ze sobą, tworząc wyjątkową, jedyną w swoim rodzaju sztukę wizualną, która jest nieodłączną częścią japońskiej kultury ulicznej.
Sampuru – sztuka przedstawiania jedzenia
Zostawiając na chwilę te formy na boku, warto zastanowić się także nad innym przejawem sztuki wizualnej – tradycją przedstawiania jedzenia. W japońskich restauracjach sampuru, czyli realistyczne repliki potraw, stały się prawdziwą sztuką. Korzenie tej tradycji sięgają jeszcze lat 20-tych XX w. Okupacja amerykańska po II wojnie światowej faktycznie przyczyniła się do rozwoju tej praktyki, ponieważ cudzoziemcy nie rozumieli języka japońskiego.
Jednak nie było to głównym powodem powstania tej tradycji. Japończycy od zawsze mieli głęboko zakorzenioną kulturę wizualnej komunikacji, w której dąży się do przedstawiania informacji w sposób estetyczny, dokładny i przystępny. Sampuru, podobnie jak inne formy wizualnej komunikacji w Japonii, jest przedłużeniem tego podejścia, stawiającego na precyzję i piękno, nawet w codziennych aspektach życia, takich jak jedzenie.
Makiety fotograficzne jako część sztuki wizualnej
Oprócz wspomnianej komunikacji wizualnej, warto wspomnieć o innym, zabawnym elemencie japońskiej sztuki wizualnej – makietach, w których można włożyć swoją twarz i zrobić zdjęcie. Japończycy kochają te fotostandy, które można spotkać praktycznie na każdym dworcu, przy zamkach czy innych atrakcjach turystycznych. Makiety te często przedstawiają lokalne symbole lub wydarzenia, jak np. festiwale. Zrobiliśmy sobie tyle zdjęć przy takich makietach, że moglibyśmy stworzyć z nich prawdziwy kolaż! Pamiętam szczególnie jedną makietę związaną z festiwalem Neputa (który odbywa się w Hirosaki), przy której zrobiliśmy sobie zdjęcie na dworcu. To również sposób na przedstawienie danego miejsca w unikalnej, zabawnej formie wizualnej, którą tak chętnie wykorzystują Japończycy.
Wizualna komunikacja jako sztuka codzienności
Japonia pokazuje, że nawet najprostsze informacje mogą być przekazywane w sposób atrakcyjny, angażujący i pozytywnie wpływający na odbiorcę. To kraj, który potrafi przekształcić codzienne komunikaty w sztukę wizualną, wywołującą uśmiech zarówno u mieszkańców, jak i turystów.
